Wernisaż:

18.00 GaMa

otwarcie wystawy* i performance Ani Nowak To the aching parts (Manifesto) / Do obolałych części (manifest) w wykonaniu Ali Urwał

20.00 GaMA

przemarsz z Alternative für Drag (AfD) do Pawilonu

21.00 Pawilon

Alternative für Drag (AfD) – widowisko z kolektywem pozqueer**

23.00 Lokum Stonewall

afterparty: Poznań Pride

* W dniu wernisażu wystawa czynna do g. 22.00.

** Ze względu na ograniczoną liczbę miejsc na wydarzenie obowiązują bezpłatne wejściówki do odebrania podczas wernisażu w Galerii.

W sierpniu 2015 roku z placu Zbawiciela w Warszawie zniknęła na dobre Tęcza Julity Wójcik. Wielokrotnie podpalana i rekonstruowana instalacja, która w założeniu miała być uniwersalnym symbolem otwartości i przymierza, stała się – wbrew woli autorki – soczewką wojny kulturowej i polaryzacji polskiego społeczeństwa. Zaraz po tym władzę przejmuje tak zwany obóz dobrej zmiany, którego rządy znacząco wpłynęły na kształt debaty publicznej i przyczyniły się do pogłębienia napięć społecznych. Nowy porządek objął również politykę historyczną i kulturalną, nie omijając instytucji sztuki, które coraz częściej stawały się areną walki o symbole i narracje. Wystawa Strefy LGBT+. Sztuka queerowa w czasach dobrej zmiany prezentuje twórczość queerowych osób artystycznych wobec przemian społecznych, kulturowych i politycznych ostatniej dekady.

Tytuł wystawy nawiązuje do kontrowersyjnych stref wolnych od LGBT – powstałych na mocy uchwał przyjmowanych przez samorządy w latach 2019–2020 – które objęły niemal jedną trzecią terytorium kraju. Był to moment kulminacyjny populistycznej, dehumanizującej kampanii napędzanej przez media publiczne, polityków i przedstawicieli Kościoła katolickiego. To czas nie tylko pogarszających się warunków życia i spadku poczucia bezpieczeństwa społeczności LGBT+ w Polsce, ale także – co równie istotne – intensywnej, solidarnej walki o prawa człowieka oraz kulturowej i generacyjnej zmiany. Idąc tym tropem, „dobrą zmianę” traktujemy już nie tylko jako symbol homo-, trans- i queerfobicznej kampanii politycznej, ale również jako impuls, który doprowadził do stworzenia narzędzi i struktur wspierających queerową walkę o przetrwanie i godność.

Dotyczy to zarówno rozwoju nowych form aktywizmu i radykalnego protestu, jak i przewartościowań w obszarze dyskursu na temat płci i orientacji seksualnej. Na ulice wychodzą już nie tylko największe miasta – marsze i parady równości zaczynają być organizowane również w mniejszych miejscowościach i ośrodkach. Pokazuje to, że queer jest wszędzie, nawet na wsiach. Reprezentację zyskują kolejne tożsamości „mniejszości w mniejszości”, takie jak osoby trans i niebinarne, które rozszczelniają status quo ustanowione przez gejowską hegemonię. Coraz więcej się mówi o inkluzywnym języku, tworzeniu bezpieczniejszych przestrzeni czy o zdrowiu psychicznym.

Wspomniane zjawiska wpłynęły także na rozkwit sztuki queerowej, przenikając się z działalnością osób artystycznych LGBT+, które często były zaangażowane w działania aktywistyczne i badawcze. Protest stawał się miejscem prezentacji sztuki, a wystawa – protestem. Ograniczony dostęp do publicznych instytucji doprowadził do oddolnego tworzenia alternatywnego obiegu dla sztuki i myśli queerowej. Nowo powstałe kolektywy, projekty oddolne i przestrzenie klubowe stały się schronieniem dla praktyki i sztuki LGBT+, przejmując na siebie zadania dotąd realizowane przez instytucje kultury. Queer wchodził w szczeliny, wciskał się tam, gdzie nikt go nie chciał, i kruszył od środka skostniałą heteronormę. Nie był fanaberią z Zachodu, jak próbowali go określać konserwatywni politycy. To, że obecnie mogą wybrzmiewać głosy mówiące o „modzie na queer”, okupione zostało nieustanną walką o widoczność i przestrzeń – tworzeniem własnych, autonomicznych „stref” funkcjonujących na swoich zasadach.

Wystawa Strefy LGBT+. Sztuka queerowa w czasach dobrej zmiany odziana jest w historiograficzny kostium, by przyjrzeć się nie tak odległej przeszłości z pewnego dystansu. Zaproponowane przez nas strefy tematyczne w przewrotny sposób mapują wspomniane wyżej zjawiska i postawy artystyczne. Kronika ukazuje postawy w sztuce bezpośrednio związane z oporem i reakcją na systemową przemoc – od „pracy u podstaw” polegającej na tworzeniu alternatywnych obiegów sztuki i wiedzy po działania na styku sztuki i aktywizmu. Stodoła jest manifestem przechwytywania historii i symboli narodowych – w duchu zwrotu ludowego rozszczelnia narracje i wprowadza głosy z marginesu. Komnata stała się miejscem afirmacji queerowych ciał i tożsamości, które samym swoim istnieniem naruszają zastane normy. Ostatnią ze stref jest Strefa ruchu – program performansów, oprowadzań, wydarzeń i interwencji, które odbywać się będą w Pawilonie, w przestrzeni ekspozycji oraz na ulicach Poznania, stanowiąc platformę dla praktyk performatywnych, dragu i dyskusji.

Zwracając uwagę na to, w jaki sposób zmiany w życiu politycznym i instytucjach wpływały na praktyki artystyczne, jak artystki reagują na społeczne napięcia i opresję oraz jakie narracje o doświadczeniu osób LGBT+ wyłaniają się z ich prac, wystawa ukazuje panoramę odmieńczych/nienormatywnych strategii, głosów i tożsamości. Queerowa duma w tym przypadku to jednocześnie forma protestu i święto różnorodności. Pod tym parasolem mieszczą się więc zarówno polityczne manifesty niezgody, próby przepisywania oficjalnych narracji historycznych, jak i frywolne gesty w duchu kampowej przesady czy alternatywne wizje wspólnoty.

Gabi Skrzypczak, Tomek Pawłowski-Jarmołajew

udział biorą: Edna Baud, Olga Dziubak, Filip Kijowski, Daniel Kotowski, Ania Nowak, Małgorzata Mycek, Kinga Michalska, Karol Radziszewski, Kacper Szalecki, Sergey Shabohin, Filipka Rutkowska, Daniel Rycharski, Mikołaj Sobczak, Liliana Zeic, Przemysław Piniak, Sebulec, Bart Staszewski, kolektywy: KEM, X-philes, Pozqueer, Slamka

zespół kuratorski: Tomek Pawłowski-Jarmołajew, Gabi Skrzypczak
kurator programu performatywnego: Andrzej Pakuła
architektura wystawy: Billy Morgan
projekt graficzny: Maciej Bychowski
koordynacja merytoryczna: Michał Grzegorzek, Andrzej Pakuła

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury