Z okazji chorwackiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, Muzeum Sztuki Współczesnej w Zagrzebiu we współpracy z Galerią Miejską Arsenał w Poznaniu, Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie oraz Teatrem Szekspirowskim w Gdańsku organizują po raz pierwszy w Polsce wystawy indywidualne chorwackiego nestora projektowania graficznego Borisa Bućana. Wystawa stanowić będzie niepowtarzalną okazję do zaprezentowania polskiej publiczności plakatów powstałych w latach 80. XX w., wchodzących obecnie w skład wielu kolekcji muzealnych na całym świecie. Uliczne obrazy to prace ilustrujące szczególne podejście artysty do plakatu. Polega ono na poszerzaniu znaczenia i redefiniowaniu medium poprzez wprowadzanie nowych, niestandardowych formatów i elementów ekspresji malarskiej, graficznej i rysunkowej. Na wystawie zostanie zaprezentowanych dwanaście dużych plakatów (2 x 2 m) powstałych do spektakli Chorwackiego Teatru Narodowego oraz cztery prace w standardowych formatach, do wystaw powstałych w latach 70. XX w.
Boris Bućan, chorwacki malarz i grafik, urodził się w Zagrzebiu w 1947 roku. Ukończył Zagrzebską Szkołę Sztuk Użytkowych, a w 1972 roku uzyskał dyplom z malarstwa na Akademii Sztuk Pięknych w Zagrzebiu. Jeszcze w trakcie studiów zaczął wykonywać plakaty dla Galerii Centrum Studenckiego i Teatru Dramatycznego Gavella. Po nich przyszły zamówienia ze strony innych teatrów i galerii, m.in. Galerii Sztuki Współczesnej, dzisiejszego Muzeum Sztuki Współczesnej. Plakaty Bućana towarzyszyły również wielu wydarzeniom muzycznym, od Biennale Muzycznego po koncerty symfoników zagrzebskich, produkcje muzyczne Radia Chorwackiego i Chorwackiego Teatru Narodowego.
Sam twórczo nieskrępowany artysta znajdował zleceniodawców, którzy nie ograniczali go ani nie cenzurowali. Najczęściej współpracował z instytucjami kultury, które widziały w Bućanie partnera z łatwością przekraczającego granice nośnika reklamy. Według Bućana grafika projektowa nie pozostaje w służbie klienta, lecz w ramach tej dziedziny powstaje dzieło w odpowiedzi na inne dzieło i nie jest to rola służebna.
Silna redukcja, minimalistyczne podejście, echa pop-artu, to cechy charakterystyczne jego plakatów z początku lat 70. ubiegłego wieku. Później artysta zaczął tworzyć plakaty w duchu konceptualizmu, wykorzystując fotografie i media językowe. Plakaty te są szczególnie ważne, gdyż wskazują na zmianę paradygmatu postrzegania plakatu jako medium. Bućan celowo wytwarzał „szumy” komunikacyjne i badał procesy komunikacyjne w interakcji z publicznością. Zazwyczaj plakaty wysyłają odbiorcom jednoznaczny komunikat, jednakże Bućan upierał się przy ambiwalencji i wieloaspektowym podejściu. Artysta stworzył przemyślany i rozpoznawalny język obrazów, wykorzystując fotografie powszechnie znanych obiektów, obrazy z kultury masowej, takie jak: kreskówki, postaci ludzkie, twarze, zwierzęta itp., które następnie często kolorował i za pomocą fotomontażu zmieniał w cudowne i często prowokujące obrazy.
Na początku lat osiemdziesiątych XX wieku nastąpił radykalny zwrot w podejściu artysty, przedstawieniu i sposobie kształtowania idei, widoczny w coraz bogatszym wykorzystaniu koloru i formy, które stały się dominującymi nośnikami artystycznego wyrazu. Coraz częściej wprowadzał w swoich plakatach zabiegi charakterystyczne dla technik malarskich i rysunkowych, tworząc w ten sposób nowy typ obrazowania. Plakaty powstałe w latach osiemdziesiątych to żywe, pełne energii i dynamiki intensywne kolory, intensywne graficznie aplikacje czerni i bieli / czerni i złota lub wyraziste pociągnięcia rysunkowej kreski. Podchodząc w ten sposób do plakatu, Bućan świadomie zrewidował granicę między czystą sztuką a grafiką.
Stopniowo zaczął zwiększać format i w końcu jego standardem stał się plakat 210 x 200 cm (składający się z sześciu części), wcześniej niespotykany w tym regionie. Z tymi „plakatami-obrazami” wyszedł na ulicę, która stała się jego galerią i przyciągnęła uwagę szerokiej publiczności.
Aby „wykroić” jak najwięcej miejsca na obraz, artysta całkowicie zmarginalizował informacje, z powodu których plakat został faktycznie wydrukowany. Umieszczał je na plakacie bądź na jego krawędzi lub włączał je do obrazu. Wkrótce oddzielenie obrazu od tekstu, czyli przeniesienie słów, informacji, na sam margines plakatu i przekształcenie ich w rodzaj ramy obrazu, stało się czymś w rodzaju „podpisu” Bućana, jego niepowtarzalnym znakiem rozpoznawczym.
W latach dziewięćdziesiątych XX w. Bućan stopniowo wycofywał się z projektowania plakatów, podając jako jedną z przyczyn brak wystarczająco odważnych i świadomych wizualnie zleceniodawców. Artysta zaczął intensywnie poświęcać się malarstwu i rysunkowi.
Plakaty Bućana wpisały się w pamięć wizualną wielu pokoleń. Są one znaczące dzięki poszerzeniu koncepcji plakatu i wprowadzeniu innowacji w projektowaniu graficznym; dzieła Bućana stały się rozpoznawalne i uznane również poza granicami Chorwacji.
W projektowaniu plakatów Boris Bućan wprowadził odniesienia do kultury masowej, życia codziennego oraz wielu historycznych stylów sztuki. W medium plakatu znalazł charakterystyczny sposób na rewizję relacji i granic pomiędzy autonomią w sztuce i kontekstem społecznym czy regułami sztuki i designu, a także pokazał kolejnym pokoleniom artystów, jak można te granice przesuwać coraz dalej.
kuratorka: Kristina Bonjeković‑Stojković
fot. The Firebird, Petrouchka (I. Stravinsky) HNK Split Croatian National Theatre Split, 1983, fragment
