Słodki smak porażki

W pewnych okolicznościach niepowodzenie, przegrywanie, zapominanie, niedawanie rady, nierobienie, niestawianie się, nieposiadanie wiedzy mogą w rzeczywistości przynosić bardziej twórcze, bardziej wspólnotowe, bardziej zaskakujące sposoby na bycie w świecie. – Jack Halberstam, Przedziwna sztuka porażki

W 2018 roku In Rejection We Trust ogłosiło  Open Call: Rejected Proposals – otwarty nabór odrzuconych przez komisje konkursowe projektów artystycznych. Wtedy jako duet artystek, tuż po studiach, podjęłyśmy próbę buntu wobec zastanej rzeczywistości. „Porażki” zaczęłyśmy przekształcać w krytyczną energię, wyzwalając praktykę artystyczną od schematów hierarchicznego myślenia. Taki zabieg pozwala zachować zdrowy dystans. Interesuje nas to, co niewidzialne, porzucone i przegrane. Podejmujemy się analizy konkursów rozgrywających się w polu sztuki. Bezproduktywność i porażka w późnym kapitalizmie mogą stać się rewolucyjnym narzędziem do budowania nowej utopii obiegu artystycznego.

Dla artystów konkursy są tabletkami placebo, dają złudzenie uczestnictwa w świecie sztuki. Finalnie nie przynoszą zbyt wielu korzyści, a nawet przyprawiają o kaca powstałego w wyniku rywalizacji. Uczestnictwo ciemnej materii świata sztuki w globalnej cyrkulacji systemu konkursowego jest podstawowym warunkiem jego funkcjonowania. Czasochłonne wypełnianie aplikacji to dla artystów darmowa praca, dodatkowo wymagająca opłat za uczestnictwo. Zewsząd docierają do nas informacje o licznych open callach, konkursach o granty, stypendia i rezydencje. Organizatorzy konkursów to akademie, instytucje, fundacje, ale także konsorcja, korporacje oraz rządy poszczególnych państw. Aplikowanie stało się powszechne w innych obszarach życia, np. starając się o pracę, miejsce w przedszkolu czy na uczelni.

Zapytałyśmy same artystki o wady i zalety udziału w konkursach. Najczęściej wskazują one na ich demokratyczny charakter. Plusem aplikowania jest szansa na networking w nowych miejscach. Demotywujący jest duży nakład niewidzialnej pracy. Wysiłek nie jest adekwatny do rezultatów. Brak odpowiedzi zwrotnych od organizatorów wpływa na stan emocjonalny: poczucie marnowania energii, smutek, porównywanie się z innymi.

Dostrzegając praktyki artystyczne zbliżone do działalności In Rejection We Trust, projekt artystyczny ewoluował w stronę działania kuratorskiego. Badania eksplorujące działanie systemu konkursowego zaprowadziło nas poza artystyczny mainstream. Potencjał działań kolektywnych, dzielenie się wiedzą wynikającą z queerowych praktyk czy wycofywanie się z pola rywalizacji jawi się jako progresywny sposób budowania artystycznej utopii.

Pokazywane na wystawie Rejected Proposals prace wpisują się w hasło – „sztuka to nie sport”. Nowa normalność wydaje się idealnym momentem na zatrzymanie rozpędzonej maszyny losującej. W konkursach takich jak Turner Prize czy Chalupecky już teraz dochodzi do artystycznych gestów dzielenia się nagrodą. Jednak czy to nie aby chwilowy trend? Z drugiej strony, artyści dalej potrzebują chleba, a sponsorzy igrzysk.

Prace na wystawie – opisy:

Mapa konkursów to diagram składający się z cytatów, memów, rysunków, fragmentów maili. To wszystko porządkuje hasło „konkurs” i tworzy mapę myśli.

Pięć wywiadów: Karolina Babińska, Małgorzata Szaefer, Yuriy Biley, Post Brothers, Veronika Čechová. Śledcze dochodzenie kuratorki pogłębiły o pięć wywiadów z różnymi osobami ze świata sztuki, wchodząc z nimi w bezpośredni dialog. Analiza systemowa na wystawie zestawiona jest z praktyką. Prace prezentowane przez twórczynie i twórców reprezentują różne strategie radzenia sobie z regułami zastanego świata, w którym funkcjonują.

Ul Pazniak zbudował makiety przestrzeni o funkcjach bibliotek. Nawiązują one do tych radzieckich, które organizowały czas wolny robotnikom. W tworzeniu własnych utopii Ul wykorzystuje ilustracje z dawnych poradników okresu socjalizmu. W obiekcie dostępne są książki dobrane przez In Rejection We Trust dla robotników i robotnic (sztuki). Jest to typowo praktyczne rozwiązanie pozwalające na samoedukację.

FAILED ARTISTS INTERNATIONAL to instytucja absurdu, prowadząca krytyczną i jednocześnie żartobliwą dyskusję o (artystycznej) porażce. Florian Egermann proponuje członkostwo w klubie przegranych artystów poprzez wypełnienie formularza aplikacyjnego. Zajmuje to jedynie 5 minut. Zaprasza do dołączenia do szczerej dyskusji o sytuacji zawodowej i ekonomicznej pracowników i pracowniczek kultury.

Grubsza Skóra – warsztat wzmacniający to działanie kolektywu Haft. Warsztaty skierowane są do wszystkich osób, które chciałyby wziąć udział w procesie kolektywnego wzmacniania. Odbywa się ono poprzez przełożenie lęków, stresów i kompleksów w twórcze działania.

Nina Budzyńska i Małgorzata Mycek, znane jako wydawnictwo Bomba, posługują się formą Open Callu jako platformą wymiany idei. Na wystawę stworzyły ZIN – poradnik. ZIN podpowiada, jak radzić sobie poza artystycznym mainstreamem. Podpowiadają, jak tworzyć wydawnictwa, robić wystawy bez posiadania lokalu, organizować benefity czy wydarzenia muzyczne. Odpowiadają na najtrudniejsze pytania nurtujące artystów późnego kapitalizmu – skąd brać kasę albo jak robić bez kasy. Ta broszura to DIY o tym, jak utrzymać się na powierzchni, nie szukając wsparcia w wygrywaniu konkursów.

Artyści i artystki: Ul Pazniak, Florian Egermann, Wydawnictwo Bomba: Nina Budzyńska, Małgorzata Mycek

Kuratorki: In Rejection We Trust: Olga Dziubak, Jolanta Nowaczyk

Wywiady: Karolina Babińska, Małgorzata Szaefer, Yuriy Biley, Post Brothers, Veronika Čechová

Diagramy towarzyszące wywiadom: Iwona Mysera, Karolina Babińska, Post Brothers, Andreas Gajdošík

Program towarzyszący: Kolektyw Haft

Grafika: Marcin Dzbanuszek

Podziękowania: Marianna Dobkowska, Mateusz Sapija, Lotny Dom Wydawniczy, Fundacja Lue Lu / Brut Now, Mykola Ridny