Piękno urbanistyki miast na ziemiach obecnej Polski przykuwało uwagę fotografów już od połowy XIX w., gdy ta dziedzina sztuki zaczęła się u nas rozwijać. W przypadku stereofotografii szczególnie wiele zdjęć wykonano na potrzeby niemieckich i amerykańskich firm oferujących papierowe zdjęcia do domowych stereoskopów. Pierwszą część ekspozycji stanowią zatem zdjęcia miast ówczesnego Cesarstwa Niemieckiego, wykonane ok. 1900 r. Architektura i urbanistyka Gdańska, Wrocławia oraz Szczecina pokazuje, jak wielkie znaczenie w ramach monarchii wilhelmińskiej przypisywano miastom wschodniego pogranicza tego europejskiego mocarstwa. Stereofotografie te pełniły jednocześnie narzędzie przekonywania o „germańskości” tych regionów, ukazując historyczne oblicze najsłynniejszych zabytków dopełniające się przed wznoszone wówczas historyzujące budowle i poszerzane arterie komunikacyjne. W przypadku Szczecina i Gdańska na uwagę zasługuje też ukazywanie tych miast jako prężnych ośrodków przemysłowych, rozwijających infrastrukturę stoczniową, dającą – wraz z takimi miastami jak Kilonia i Hamburg – realną perspektywę budowy z II Rzeszy globalnego imperium kolonialnego.

Odmiennie prezentowano miasta Galicji i Mazowsza, co widać szczególnie wyraźnie na przykładach Krakowa i Warszawy. O ile rubieże państwa Romanowów ukazywano jako teren, który nie wkroczył jeszcze w pełni na drogę przyspieszonego rozwoju cywilizacyjnego i ekonomicznego, to w przypadku Krakowa – niepełniącego administracyjnie tak istotnej roli w monarchii austro-węgierskiej jak Lwów – zwracano jeszcze większą uwagę na historyczne dziedzictwo niegdyś potężnej Rzeczypospolitej. Uwagę fotografów przykuwały więc zarówno późnogotyckie kościoły, jak i górujący nad miastem renesansowy zamek, a także Stary Rynek z Sukiennicami.

Drugą część ekspozycji stanowią zdjęcia wykonane już w okresie II Rzeczypospolitej. Odrodzone po 123 latach państwo, które postrzegane było jako swoiste regionalne imperium, stanowiące bufor między Republiką Weimarską a tajemniczym dla Zachodu Związku Radzieckim, interesowało głównie mieszkańców Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Francji. Nietrudno się temu dziwić, skoro kwestia polska stała się jedną z kluczowych podczas I wojny światowej i negocjacji zakończonych podpisaniem traktatu wersalskiego.

Trzeci komponent wystawy zaś to już zdjęcia wykonane jesienią 1939 r. Jednym z pierwszych fotografów niemieckich, który pragnął zdokumentować zwycięstwo III Rzeszy nad wojskami polskimi był Otto Schönstein, który w tym czasie wykonywał propagandowe albumy sławiące imperialne zapędy hitlerowskiego państwa. W ramach albumu „Żołnierze Führera w terenie” opublikowane zostały jednak również liczne zdjęcia pokazujące zniszczenia wojenne największych miast, a także szybkość, z jaką niemieckie wojsko starało się wyrugować polską historię z okupowanych terytoriów.

Wystawy w Fotoplastykonie Poznańskim organizowane są we współpracy z Wydawnictwem Miejskim Posnania.

Oficjalny blog Fotoplastykonu Poznańskiego: www.fotoplastykonpoznanski.pl

Wydarzenie edukacyjne:

22 października 2015, godz. 17:00

Galeria Miejska „Arsenał” zaprasza na prezentację na temat dziejów stereofotografii na ziemiach polskich. Podczas prezentacji omówione zostaną dzieje działających niegdyś i funkcjonujących obecnie polskich fotoplastykonów.

Prowadzenie: Marcel Skierski, Georgi Gruew