Medio Cuerpo (Pół-Ciało) to projekt o fascynacji architekturą i możliwością cielesnego jej doświadczania. Różne formy i poziomy pojmowania przestrzeni przenikają się ze sobą i tworzą jedną całość. Sztywne podziały architektoniczne, miękkie organiczne formy, architektura wyobrażona, światło, świadomość… Zapraszani jesteśmy do stopniowego doświadczania różnorodnych form, odkrywania znaczeń, a co najważniejsze do przekraczania ustanowionych granic, zarówno tych w przestrzeni fizycznej, jak i mentalnej.
Punktem wyjścia projektu brazylijskiego artysty Marlona de Azambuja była fascynacja architekturą Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu. Uważna obserwacja przestrzeni i próba zmiany jej percepcji poprzez delikatne interwencje, od wielu lat powracała w jego twórczości, zarówno w projektach tworzonych wewnątrz, jak i tych ingerujących w elementy architektury miejskiej. Azambuja stara się modelować zastane struktury, wydobywać ich rzeźbiarski potencjał, tak aby widz nie tylko spojrzał na dane miejsce z innej perspektywy, ale też żeby poczuł z nim związek. Szczególną obsesją artysty stały się formy i struktury niezauważane na pierwszy rzut oka, które przywraca w świadomości widza.
Podobną sytuację obserwujemy także tutaj, w przypadku tytułowej instalacji site-specific Medio Cuerpo. W spektakularnej, choć skomplikowanej strukturze sufitu, która stanowi główną dominantę architektury Arsenału, gubią się główne linie podziału, czyli rysunek wyznaczony przez instalację elektryczną. Azambuja wydobywa tę właśnie formę i akcentuje ją, wprowadzając w jej strukturę światło oraz tkaninę. Tworzy w ten sposób częściowo zawieszone ściany, których kontynuację wyczuwamy jedynie intuicyjnie, a których kulminacją jest linia światła wyłaniająca się na podłodze. Delikatny jej rysunek powtarza układ linearnego podziału sufitu. Subtelność współgra tutaj z monumentalnością, a racjonalne i sztywne podziały przestrzenne zostają przetłumaczone na język miękkich, organicznych czy wręcz niematerialnych form, zapowiadając, iż wystawy nie powinniśmy odczytywać jednowymiarowo.
Azambuja świadomie tworzy podziały wewnątrz podziałów i konfrontuje nas z nimi. Bada i obserwuje, w jaki sposób zachowamy się w tej przestrzeni, czy spróbujemy wejść z nią w relację, czy zdecydujemy się pochylić, zajrzeć pod tkaninę, czy przekroczymy tę delikatną granicę, którą wyznaczają niewidoczne mury i podziały światła? Dzięki temu swoistemu eksperymentowi artysta zaprasza nas do nawiązania cielesnego związku z przestrzenią, do zdobywania jej świadomości za pomocą naszego ciała, ruchu. Aktywizuje naszą relację z miejscem i stymuluje nie tylko do przyjrzenia się mu, ale do odkrywania, przekraczania, zgłębiania. Wchodząc „w” wystawę stopniowo uświadamiamy sobie tę swoistą grę i zauważamy kolejne prace, które współuczestniczą w tym doświadczeniu, wzajemnie się dopowiadając i uzupełniając.
Drugim ważnym elementem projektu są prace z serii Pensamientos (Myśli), które umieszczone wewnątrz Medio Cuerpo wabią nas swoją prostotą i kameralnością. Są to sześcienne skrzynie w różnych formatach, wypełnione miękkim materiałem plastycznym. Już przy pierwszym oglądzie uświadomić możemy sobie odniesienie do pierwotnego rozumienia zamkniętej przestrzeni, ograniczonej ze wszystkich stron. Sześcienny kubik pozostaje idealną formą, perfekcyjnym „pojemnikiem”, reprezentantem przestrzeni racjonalnej, czy jak w tym wypadku – rozumu. Wewnątrz niej Azambuja modeluje organiczne kształty – myśli. Powstają one za pomocą gestów dłoni, które artysta zanurza w miękkiej materii, rozmyślając jednocześnie na różne, zadane samemu sobie tematy. Za pomocą tak prostego zabiegu tworzy się rodzaj „magicznego obiektu”, w którym zapisują się myśli artysty. W poetycki sposób, trudne do wypowiedzenia refleksje „przetłumaczone” zostają na język materialnych dotykowych form.
Pensamientos usytuowane wewnątrz podziałów architektonicznych, wymagają zupełnie innego odbioru niż Medio Cuerpo. Wychodzimy z monumentalnej przestrzeni architektonicznej, schylamy się. Prace skupiają naszą uwagę, wciągają w swoją rzeczywistość, zachęcają do spojrzenia w głąb, być może także w głąb siebie. Intymne czy wręcz sensualne, mają siłę wprowadzić nas w świat idei.
Nieco innego odbioru wymagają także prace z serii Sentencias espaciales (Zdania przestrzenne), które są trzecim elementem wystawy. Znajdują się one poza podziałami architektonicznymi, na zewnątrz struktury Medio Cuerpo. Początkowo postrzegać możemy je jako monochromatyczne abstrakcyjne reliefy, przy bliższym oglądzie zauważamy jednak, iż z nakładających się na siebie planów wyłaniają się słowa. Jedno z kluczowych zdań najpełniej wyraża ich charakter: „Nikt nie zna twoich myśli i to jest wielka moc”. Silny związek artysty z architekturą, namacalność i cielesność jej odbioru zaprowadziła go do refleksji nad przestrzenią także w kategoriach metafory, gdzie myślenie o architekturze fizycznej przenika się z myśleniem o „architekturze mentalnej”. Azambuja wyobraża sobie obszar naszych myśli jako miejsce, swoisty bunkier, do którego nikt z zewnątrz nie ma dostępu, w którym zamknięte są nasze traumy i najskrytsze pragnienia. Jest to miejsce, którego granice wyznaczamy sobie sami, często sztucznie i bezcelowo. „… nikt nie patrzy – pomyśl” postuluje artysta, tak jakby chciał nam tym samym powiedzieć: nie bój się myśleć, przekraczać granice, poszerzać swoją świadomości, swoją przestrzeń mentalną.
Zdania te świadomie umieszczone zostały bezpośrednio na ścianach Arsenału. Azambuja doskonale zdaje sobie sprawę, iż jest to przestrzeń galerii sztuki. Ich sens wychodzi poza architekturę, metaforycznie „rozsadza” mury instytucji i współgra z sensem galerii sztuki w ogóle. Bo czym innym powinna być, jeśli nie miejscem, w którym rzuca się wyzwania utartym sposobom widzenia, w którym dąży się do nawiązania relacji pomiędzy sztuką a widzem, w której pogłębiają się i wyzwalają znaczenia?
Konstrukcja wystawy, wychodząc od analizy przestrzeni, stopniowo zaprasza nas do odkrywania jej złożoności, do doszukiwania się nowych możliwości jej rozumienia. Przenikające się wymiary (materialny i niematerialny), a także swoista gra sukcesywnego zakrywania i wyłaniania niektórych form, motywują do eksploracji pól interpretacyjnych, a tym samym do wyzwalania naszych własnych możliwości i poszerzania „architektury naszych myśli”.
Agata Rodriguez
Medio Cuerpo
Marlon de Azambuja
kuratorka: Agata Rodriguez
