Twórczość poznańskiego artysty Jana Berdyszaka rozwija się nieustannie od około pół wieku. Obecna wystawa stanowi rodzaj przeglądu tego bogatego i różnorodnego dorobku, prezentując jednocześnie prace powstałe u początku artystycznej drogi, jak i te najnowsze, a także wykreowane specjalnie z okazji niniejszego pokazu.
Wyjątkowość tego wydarzenia polega na jednoczesnych prezentacjach odbywających się w pięciu galeriach Poznania: Galerii Miejskiej Arsenał, Galerii Starego Browaru, Galerii Piekary oraz ON i Szyperska. W dzień wernisażu w czasie wędrówki z galerii do galerii stopniowo odkrywa się obraz tej głęboko refleksyjnej twórczości, niejednokrotnie zaskakującej rozmaitością stosowanych technik, środków wyrazu i użytych materiałów.
Ekspozycja, zajmująca wszystkie przestrzenie wystawiennicze galerii Starego Browaru, nosi znamiona retrospektywy, ponieważ prezentowane tam dzieła zdają relację z problematyki podejmowanej przez artystę w kolejnych dekadach. Prezentacja nie bazuje jednak ściśle na osi czasu, lecz została skonstruowana wedle zamysłu konfrontowania dzieł starszych z nowszymi – stąd na przykład realizacje z lat 60-tych spotykają się ze szkicami ostatniej dekady.
W Galerii Miejskiej Arsenał pojawiają się natomiast instalacje wchodzące w skład cyklu „Powłoki”, kontynuowanego przez artystę od lat 90-tych, i przygotowane specjalnie z myślą o przestrzeniach Arsenału. Tym razem zamiast tradycyjnie stosowanego czerwonego trykotu Berdyszak używa folii, dzięki której instalacja dotyka również charakterystycznego dla twórczości artysty pytania o wartość przezroczystości.
Galeria Piekary proponuje aż trzy odsłony, zmieniające się kolejno w trakcie trwania wystawy. Zadaniem pierwszej z nich jest ukazanie nieznanego aspektu twórczości artystycznej Jana Berdyszaka, a mianowicie jego realizacji z zakresu książki artystycznej. Drugi pokaz dotyczy modeli, czyli kreowanych przez Berdyszaka obiektów i szkiców, w których skupiają się główne zagadnienia jego twórczości: problem przestrzeni określonej w autokomentarzu jako byt pierwszy, kwestia głębi, fragmentu pojmowanego jako całość, iluzji, a także aspekt nierozstrzygalności i ambiwalencji od lat intrygujący artystę. Trzecia odsłona ogarnia wnętrze galeryjne totalnie, konfrontując widza z jego nawykami i podając je w wątpliwość – na jakiej zasadzie? – jedyną drogą, aby się o tym przekonać jest odwiedzenie wystawy w Galerii Piekary.
Przestrzeniami Galerii Szyperska i ON władają natomiast prace oscylujące wokół fotografii, pokazane jednak w nowym, ustanowionym przez kuratora Witolda Kanickiego kontekście krytycznym, akcentującym relację pozytyw – negatyw. Prace prezentowane w Galerii Szyperska są najbardziej zbliżone do tradycyjnej fotografii, natomiast te eksponowane w ON noszą znamiona „parafotografii”, negatywowych offsetów bliższych fotogramom, którym w związku z odmienną techniką wykonania towarzyszą odmienne pojęcia i płaszczyzny interpretacji.
Całość tak zaplanowanej ekspozycji ma na celu prezentację „sztandarowych” dzieł Jana Berdyszaka, ale także pokazanie tych mniej znanych, a otwierających drogę do przemyślenia tej twórczości od nowa. Dlatego też duży nacisk położony jest na prezentację prac na papierze oraz zawartości szkicowników, dzięki którym można uzyskać wgląd w to, co zazwyczaj niedostępne, pozostające w pracowni artysty.
Istotna wydaje się również możliwość spojrzenia na dorobek artystyczny Berdyszaka przez pryzmat nowych problemów badawczych, stawianych przez autorów tekstów, pisanych specjalnie do towarzyszącego wystawie albumu. Poznańska prezentacja twórczości artysty oraz powstałe z jej okazji wypowiedzi historyków i krytyków sztuki różnych generacji (Monika Bakke, Maria Berdyszakowa, Małgorzata Dawidek-Gryglicka, Grzegorz Dziamski, Witold Kanicki, Andrzej Kostołowski, Jerzy Olek, Marta Smolińska-Byczuk) dają asumpt do ponownego zastanowienia się nad wciąż niepełnym, obfitującym w niejasności wizerunkiem sztuki polskiej drugiej połowy XX wieku i istotnym miejscem Jana Berdyszaka w jej kontekście. Stąd skala i waga pokazu prac Berdyszaka w pięciu poznańskich galeriach wydają się nie do przecenienia.
dr Marta Smolińska-Byczuk
główny kurator wystawy
Jan Berdyszak – artysta plastyk: malarz, rzeźbiarz, twórca instalacji, scenograf, grafik. Profesor zw. ASP w Poznaniu i Instytutu Sztuk Pięknych Uniwersytetu Zielonogórskiego. Urodził się 15 czerwca 1943 roku w Zaworach koło Książa Wlkp. W latach 1952 – 1958 studiował w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu, dyplom uzyskał z rzeźby w Pracowni prof. Bazylego Wojtowicza. Mieszka i pracuje w Poznaniu.
Zajmuje się problemami obrazu, przestrzeni, integracji z otoczeniem, potencjalności, transparentności, gęstości, ciemności, fragmentaryczności, postaciami całości, nieobecnością, problemami fotografii, fotografią efemeryczną, konglomeratowością, symptomami teatru w sztuce i życiu, bezwłaściwością i nierozstrzygalnością.
Jan Berdyszak debiutował pokazem grafiki na wystawie indywidualnej w Klubie OdNowa (1960). Współpracował z Teatrem Marcinek i Teatrem 5 w poznaniu (1961 – 81). Od lat 80. związany z galerią l’ollave w Lyonie. W latach 1966 – 70 zrealizował 7 programów Plastyki Przestrzeni Animowanej, będącymi różnomedialnymi formami działań efemerycznych. Od lat 70. uprawia refleksje nad symptomami teatru w sztuce i życiu, które realizuje w postaci notatek, projektów i instalacji. Jego prace tworzą cykle, m.in.: Koła podwójne 1962 – 71, Przezroczyste 1970 – 79, Milczenie 1972 – 75, Miejsca Rezerwowane 1973 – 76, Stany moralności 1985 – 87, Belki 1977 – 98, Obszary koncentrujące 1973 – 80, Studia po… 1979 – 83, Ani konieczność ani możliwość1987 – 99. Obecnie realizuje cykle: Passe-par-tout, Powłoki, Apres passe-par-tout, reinstalacje fotograficzne, które stanowią różne sensy i formy wypowiedzi.
Jego prace za granicami kraju były wystawiane w Grecji, we Włoszech, w Niemczech, na Słowacji, na Węgrzech, w Czechach, Indiach, USA, Anglii, Meksyku, Norwegii, Hiszpanii, Francji, Japonii i Kanadzie. Zajmuje się ogólnymi pojęciami obrazu, obiektu, przestrzenią, przezroczystością, ciemnością, nieobecnością, elementarną interaktywnością i entropią. Pośród różnych tekstów i notatek ukazały się również książki: „? TEATR” – współautortswo z Elżbietą Olinkiewicz – 1996 oraz „O OBRAZIE” – 1999. Prowadzi Pracownie Rzeźby i Otoczenia w PWSSP (od 1965), kierownik Katedry Rzeźby na Wydziale Malarstwa, Grafiki i rzeźby (1980 – 84, 87 – 91), prorektor PWSSP (1984 – 87), kierownik Katedry Rzeźby na Wydziale Edukacji od 2004 roku, w latach 1985-2000 Przewodniczący Rady Wydawnictw i Przewodniczący Rady Programowej Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku. Przynależność organizacyjna: ZPAP – pełnił różne funkcje m.in.: członka redakcji Biuletynu Zarządu Głównego, Członka Rady Artystycznej Zarządu Głównego ZPAP w Warszawie, członka Honorowego ASSITEJ, członka redakcyjnego Zeszytów Artystycznych PWSP i ASP w Poznaniu, członka Rady Programowej Międzynarodowego Triennale w Krakowie, udział w licznych radach, komisjach i jury. Zdobył wiele nagród m.in.: za scenografię na Miedzynarodowym Festiwalu w Bukareszcie (1965), wyróżnienie Krytyki Francuskiej, UNESCO (1970), nagrodę im. Jana Cybisa (1978), złoty medal na Międzynarodowym Quadriennale Scenografii w Pradze (1979), Triennale Grafiki Polskiej w Katowicach (2003), Międzynarodowe Triennale Grafiki Fredrikstad w Norwegii (1995); odznaczony: Medalem KEN, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1988) oraz Nagrodą Artystyczną miasta Poznania (1994), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2001), Doctor honoris causa (1999) Akademii Sztuk Pięknych w Bratysławie, Nagroda ARTeonu za rok 2002, Nagroda Ministra Kultury i sztuki za całokształt twórczości (2004); żonaty Maria (historyk sztuki), syn Marcin (docent w ASP w Poznaniu).
Organizatorzy:
Galeria Miejska „Arsenał”
Kulczyk Foundation
Galeria Piekary
Wystawy:
Galeria Miejska „Arsenał”, Poznań, Popowłocza, 24.11 – 30.12.2006
Galeria Stary Browar, Poznań, Prace 1960 – 2006, 24.11 – 31.01.2007
Galeria Piekary, Poznań, Książki, 24.11 – 8.12.2006; Modele, 12.12 – 23.12.2006; Ciemność, 04.01 – 13.01.2007, odsłona II i III godz.19.00
Galeria ON, 24.11 – 08.12.2006 i Galeria Szyperska 24.11 – 14.01.2006, Poznań, Negatyw / Pozytyw
Galeria Sztuki „Wozownia”, Toruń, Słupy i reszty I, 14.12.2006 – 16.01.2007, Słupy i reszty II, 19.12.2006 – 16.01.2007
Wernisaże:
Galeria Miejska „Arsenał”, Popowłocza, 24.11, godz. 16.00, kurator: Wojciech Makowiecki
Galeria Szyperska, Negatyw / Pozytyw, 24.11, godz. 17.00, kurator: Witold Kanicki
Galeria ON, Negatyw / Pozytyw, 24.11, godz. 18.00, kurator: Witold Kanicki
Galeria Piekary, Książki, 24.11, godz. 19.00, kurator: Małgorzata Dawidek-Gryglicka
Galeria Stary Browar, Prace 1960 – 2006, 24.11, godz. 20.00, kurator: Marta Smolińska-Byczuk
Patronat medialny:
Art & Business
Arteon
Artluk
EXIT
Gazeta Wyborcza
IKS
Radio Merkury
TVP 3
Artinfo
