Residuum, w alchemii, to pozostałość po procesie sublimacji, określana również jako caput mortuum (wg. Kopalińskiego, 1.martwa głowa, 2.residuum (mętny osad, odpadki, barwnik mineralny – tlenek żelazowy, otrzymywany z siarczanu żelaza stos. w mal. starożyt.).
Alchemia – to światopogląd, którego istotą były dociekania pierwotnej postaci materii poprzez procesy chemiczne, w których rozkład prowadzi do oczyszczenia żywej substancji i pozbawienia jej cech wyróżniających, które są redukowane do materii pierwszej (materia prima – pramateria).
Procesualność, technologia, poszukiwania, eksperymenty w mojej pracy twórczej nałożyły się z moimi zainteresowaniami filozofią oraz alchemią. Pewne procesy, które występują podczas malowania – (przesiewanie pyłu marmurowego, ucieranie, mieszanie farb, gotowanie wosku), są zbieżne z procesami alchemicznymi (jak np. w pracy „Residuum”, która dotyczy pozostałości po procesie alchemicznym). Wielość czynności, towarzyszących mojej pracy, doprowadziła do momentu, kiedy zaczynam rejestrować, za pomocą fotografii, poszczególne etapy pracy. Powstającą dokumentację fotograficzną traktuję jako autonomiczny Ślad mojej działalności twórczej (podobnie jak w przypadku „Urn”).
Moją ideą jest poszerzenie widzenia pola malarskiego, zwrócenie uwagi na pewien zatarty ślad oraz ujednolicenie obecności malarskiego procesu.
Residuum, ma dla mnie znaczenie uniwersalne. Poprzez analogię z ostatnim etapem procesu alchemicznego, dotyka metafizyczności oraz dualności istnienia. Proces sublimacji pozostawia po sobie ślad materii oraz duchową aurę. Opozycyjność istniejąca pomiędzy materią a duchowością, jest istotnym problemem całego projektu, rozpisanego na wiele części. („Materia – jedna z podstawowych kategorii filozoficznych; tworzywo przeciwstawiane formie; ogół przedmiotów rzeczywistych; przeciwieństwo ducha” – wg. Kopalińskiego).
Inspiracją projektu Residuum był obraz „Residuum”, który powstał w 1998 r. Materiał, z którego powstał to pozostałości po poprzednich obrazach (resztki farb). Były to obrazy: „materia prima”, z cyklu „Mitologia czerwieni” oraz z cyklu „Dialog z nieobecnym” wg. zapisu z dnia 10.07.1998 roku, były to następujące składniki: dwa rodzaje czerni 2 i 1/2 puszki, 1 puszka szarości – pozostałość po białych pracach, 1 puszka jasnego ugru, 1 puszka jasnego różu – pozostałość po biało-czerwonym obrazie, 1 puszka bieli, pozostałości wosku: zielonego, białego, ugrowego, niebieskiego; zmielony granit (blauschwarz), olej, terpentyna wenecka, wosk pszczeli oraz dla rozjaśnienia biel tytanowa. Po stopieniu wszystkich składników w kąpieli wodnej, uzyskałem szarość, zbliżoną do koloru popiołu (Calcinatio). Po dodaniu pyłu granitowego odcień szarości został schłodzony. Uzyskany kolor określam barwą residuum.
Urny
Są ważnym i nieodłącznym elementem moich prac. Powstają na bieżąco: podczas zeskrobywania wierzchniej warstwy obrazu, świeże resztki farby wsypywane są do drewnianej formy. Po wypełnieniu i wyschnięciu są wyjmowane z formy. Urny są numerowane (także te, które są montowane w obrazach) oraz datowane.
Po zakończeniu pracy wszędzie pozostają zaschnięte resztki farb (na podłodze, narzędziach, stole). Zeskrobuję je, gromadzę i umieszczam w szklanych urnach. Te pozostałości są sypkie i już niemożliwe do sklejenia. Są ostatnim śladem malarskiej działalności. W odróżnieniu od urn zwartych, w których widać zapis kolorystyczny (wielowarstwowość), tu kolor ulega dalszej degradacji i przerobieniu, (zmieszaniu). W rezultacie następuje ujednolicenie barwy. Obecnie powstało siedem stojących urn o wym. 47 x 10,5 x 10,5 cm. Urny powstają od 1992 roku.
Mitologia czerwieni.
Obiekt o wym. 130 x 40 x 40 cm, drewniany, w kształcie szafki, w którym znajdują się poukładane rulony lniane, (zawierające próby pigmentów czerwieni wewnątrz, zatopione w wosku). Obiekt ten podsumowuje cykl prac, który rozpocząłem w 1996 roku i nazwałem „Mitologia czerwieni”. Cykl ten jest próbą nakreślenia paraboli czasowej, sięgającej starożytności. To moje rozważania czasu „końca malarstwa”, próba spojrzenia na kolor z epoki, w której neguje się sens malarstwa – ku czasom, kiedy jego istnienie było oznaką splendoru, a czerwień – hierarchią wartości. Powszechność użycia tego pigmentu w starożytnej Grecji, szeroki wybór od bardzo rzadkich odmian, drogich (np. purpura otrzymywana poprzez długie i żmudne gotowanie soku z małży), dostępnych tylko wąskiej warstwie ludzi, po zwykłe glinki żelaza np.czerwienie z Kapadocji, które były szeroko dostępne. Warto wspomnieć, że w IV w p.n.e. w powszechnym handlu było ok. 30 rodzajów czerwieni. Dzisiaj to wszystko staje się mitem, nie tylko z powodu przepaści czasowej, ale też szczątkowej wiedzy o malarstwie (zwłaszcza sztalugowym, którego „produkcja” osiągała niemałe rozmiary). W mojej mitologii czerwieni nie próbuję imitować czy też naśladować czegokolwiek. Jest to niemożliwe nawet, jeśli odkryjemy to, co zostało zniszczone i przykryte naturalną patyną czasu. Kontekst jest już inny. Pozostaje nam wiedza historyczna, podróże, które mogą przywołać tę odległą atmosferę. Dla mnie „Mitologia czerwieni” to wewnętrzna próba zastanowienia się nad zmiennością, ewolucją, umykającym czasem. Próbuję stworzyć własne odczucie takiego stanu, kiedy zapomina się jak coś wygląda – a jedynie to odczuwa. I taki też jest ogólny sens pracy nad tym obiektem.
Używam do tej pracy, starych, nieudanych podobrazi, a także nowych, specjalnie preparowanych. Tworzę różne mutacje czerwieni, zapisuję teksty, myśli, szkicuję nowe projekty prac, następnie zwijam rulony do środka. Widoczny pozostaje tylko kolor z boku, całość jest zatopiona wosku. Dodatkową inspiracją do zrobienia tej pracy była informacja prasowa o znalezisku archeologicznym – papirusach (palimpsestach), niemożliwych do odczytania, ponieważ jakakolwiek próba odwinięcia rulonu powodowała jego zniszczenie.
Fotografie
Rejestrują i dokumentują proces pracy. Są pozostałością po pracy, (podobnie jak urny). Obejmują i obrazują również specyficzną atmosferę pracowni. Dokumentują pewne etapy pracy, która polega na degradacji, zamalowywaniu i ciągłym zmianom w obrębie obrazu. Rejestracja fotograficzna poszczególnych faz powstawania obrazu (obiektu), jest jedyną możliwością poznania metody pracy (polegającej na nawarstwianiu a następnie redukowaniu materii).
BIOGRAFIA ARTYSTY
Urodzony w 1962r. w Miastku. Studia w PWSSP w Gdańsku na Wydziale Malarstwa i Grafiki w latach 1982-87 w pracowni prof. Hugona Laseckiego oraz w pracowni dyplomowej prof. Kazimierza Ostrowskiego.
Gliszczyński Krzysztof (1962 Miastko). W latach 1982-1987 studiował na Wydziale Malarstwa i Grafiki w PWSSP w Gdańsku. Dyplom uzyskał w pracowni K. Ostrowskiego. W 1988 i 1990 otrzymał stypendium MkiS, a w latach 1992-1993 stypendium DAAD oraz rządu Dolnej Saksonii w Atelierhaus Worpswede. W 1993 otrzymał wyróżnienie w Ogólnopolskim Konkursie Malarskim „Bielska-Jesień”, a w 1996 roku Nagrodę Prezydenta Miasta Szczecina Im. Ziemowita Szumana na XVI Festiwalu Polskiego Malarstwa Współczesnego W Szczecinie. W 2000 roku otrzymuje stypendium Fundacji Pollock-Krasner z Nowego Jorku.
Artysta tworzy w oryginalnej technice zwanej enkaustyką. Deskę lub płótno pokrywa farbą, na którą następnie nakłada warstwę pasty złożonej z wosku wymieszanego z marmurowym proszkiem i barwnikiem. Na tak przygotowanym podłożu żłobi rylcem rysunki, a głęboki ryt odsłania barwę podkładu. W jego pracach występuje ograniczona gama kolorów, często są to róże, czerwienie weneckie, błękity, czernie. Jego obrazy przypominają prehistoryczne rysunki naskalne, czasami starożytne hieroglify lub ryty aborygenów. Na początku lat 90. Gliszczyński zafascynowany był zjawiskiem lewitacji ciał. W linearnych obrazach z tego okresu dominowało napięcie między układem zamkniętych linii a reliefową, zwykle monochromatyczną płaszczyzną płótna. Artysta przedstawił w nich za pomocą swoistych „wykresów” stany zawieszenia między życiem a Śmiercią. Późniejsze prace z cyklu „Dialog z nieobecnym” stanowią próbę nawiązania kontaktu z tym, co minęło, ukazują rolę człowieka w dialogu pomiędzy przeszłością a przyszłością. W gąszczu dramatycznie splątanych kresek można dostrzec delikatnie zarysowane Ślady ledwie rozpoznawalnych kształtów i tajemnicze znaki. Zdrapaną farbę z obrazów artysta przechowuje w przeźroczystych kubikach – urnach, które wkomponowuje w swoje obrazy.
(Słownik Malarzy Polskich, Arkady 2001. Oprac. hasła Ewa Gorządek)
TEKST AUTORSTWA ARTYSTY
W pracach, które nazwałem wspólnym tytułem „Mitologia czerwieni”, poruszam problem koloru, oraz samego malarstwa. To taka refleksja z pozycji epoki teraśniejszej, w której neguje się sens malarstwa, ku czasom najdawniejszym. Ta szeroka parabola czasowa ukazuje wieloznaczność i symboliczność czerwieni oraz ujawnia aspekty tworzenia się mitu. Poprzez wielowiekowe nawarstwienia, przeszłość zatarła swoje Ślady. Mimo wielu współczesnych metod odczytywania, takich jak archeologia, badania historyczne czy też literackie, prawda o kolorze okazuje się fragmentaryczna. Trudno nam dziś dociec, jak rzeczywiście wyglądały starożytne czerwienie oraz miasta, w których były one produkowane, a także, co stanowiło o ich doniosłości.
Podczas podróży dookoła Grecji napotkałem pokłady czerwonej ziemi, które urzekały mnie swoją pierwotnością. Zafascynował mnie także ślad starożytności i jej fizyczna nieobecność. Odczułem rozdarcie, rozdźwięk wobec niemożności przywołania pewnych dzieł (znanych tylko z opisu), a także wpływu, jakie wywarły, np. malarstwo pompejańskie lub portrety z Fajum. Zainteresowałem się problemem koloru i malarstwa w kulturze starożytnej Grecji. Czerwień stała się jej symbolem. Pojawił się problem pozostałości, odczytywania przeszłości, przetrwania i jej reinterpretacji. Znalazłem w nich inspirację dla swojego malarstwa. Początkowo czerwień pojawia się w kolorach ziemi, później w coraz śmielszych intensywnych czerwieniach (cynobrach, kadmach, purpurach). Czerwień jest także podkładem dla wielu moich prac. Często zaczynam obraz od intensywnych cynobrów, czerwieni kadmowych, by następnie przykryć ich blask warstwą innego koloru: czerni sadzy lub szarości popiołu. Taka czynność jest dla mnie równoznaczna z ukryciem prawdy o przeszłości i świetności tej barwy. Uświadamia nam dystans, jaki tworzy czas, dzieląc nas od prawdy. Jednocześnie przypomina nam, jak istotnym problemem jest przetrwanie dzieła. W tym przypadku obraz, malarstwo, wypada niekorzystnie. Oprócz dwóch małych obrazów znajdujących się w sejfie Muzeum Narodowego w Atenach, z wielkiego dorobku malarstwa Starożytnej Grecji nie pozostało nic. Jedynie tajemnicze nazwy czerwieni przypominają nam o jej dawnym blasku; erythrodanon, miltos, sinopsis, puteolanum, bolus, leucophoron, minium secundarium, sandaraca, sandyx, syricum, cinnabaris, purpurissum Tiricum, purpurissum cocci, anchusa, safflor.
W jednej z prac o czerwieni, zwijam lniane rulony z ukrytą informacją o tym kolorze. Zatapiam je w wosku, co uniemożliwia pełną identyfikację zawartości. Pozostaje ukryty Ślad. W innej pracy zestawiam dwie wartości; czerwienie purpurowe będące symbolem świetności oraz popiół – oznaczający nicość (zabrałem go z rodzinnego domu oraz od moich przyjaciół). Po pewnym czasie popiół przeniknie i wypełni całą przestrzeń pojemnika. Natomiast czerwienie, przyprószone popiołem, stracą swój pierwotny blask. Obecność wzajemnego przenikania tych dwóch wartości; świetności oraz nicości, nawiązuje do uniwersalnego problemu czasu.
WYSTAWY PRAC:
1985 – malarstwo, Galeria Wlot, Gdańsk;
1986 – „Zapiski pewnego wieczoru” – rysunek, Galeria Wlot, Gdańsk;
1986 – „Próba rekonstrukcji” – malarstwo, Galeria Brama, Warszawa;
1988 – „Sefirot” – rysunek, Galeria Autorska J. Kaji i J. Solińskiego;
1989 – malarstwo, Galeria Arche, Gdańsk;
1990 – „Creatio Continua”- malarstwo, Galeria Arche, Gdańsk;
1991 – „Creatio Continua” – malarstwo, Galeria Kamila Regent Contemporain, Bruksela;
1991 – malarstwo, Fundacja Pro Arte Sacra, Kościół Św. Bartłomieja, Gdańsk;
1993 – „Obrazy z Worpswede” – malarstwo, Galeria FOS, Gdańsk;
1994 – malarstwo, Galeria Kameralna, BWA Słupsk;
1994 -„Dialog z nieobecnym”, Galeria Promocyjna, Muzeum Narodowe, Pałac Opatów w Oliwie;
1996 – malarstwo, Galeria „Arsenał”, BWA Poznań;
1996 – „Obrazy i urny”, Galeria Koło, Gdańsk;
1997 – malarstwo, Galeria Trystero, Szczecin.
2000 – malarstwo, obiekty, Aula ASP w Gdańsku (wystawa związana z przewodem kwalifikacyjnym II stopnia)
2001 – Galeria 261, ASP, ¸ódś;
2001 – „Caput mortuum”, malarstwo, Galeria „Otwarta Pracownia”, Kraków
2002 – Malarstwo, Galeria Milano, Warszawa,
2002 – „Trzy przestrzenie”, nowe prace, Galeria KOŁO, Gdańsk,
WYSTAWY ZBIOROWE:
1984 – Wystawa malarstwa studentów PWSSP, otwarcie Galerii Wlot, Gdańsk;
1985 – Biennale Rysunku Studenckiego, Katowice;
1986 – Międzynarodowa Wystawa Rysunku, Museum of Modern Art, Rijeka (Jugosławia);
1988 – „Dyplom’87”, Zachęta, Warszawa; – Międzynarodowa Wystawa Rysunku, Rijeka, Zagrzeb (Jugosławia);
1988 – „Impresje Polskie”, Muzeum Miejskie, Getynga (Niemcy);
1988 – „Wizja i Rzeczywistość”, Galeria Landesbank, Monachium (Niemcy);
1989 – Rysunek, Pokaz studyjny, Centrum Sztuki Współczesnej, Warszawa;
1989 – „Red and White”, Hala Gwardii, Warszawa i Galeria Dijkstra, Amsterdam (Holandia);
1990 – „Pologne’90”, Muzeum Miejskie, Bruksela (Belgia);
1990 – Artyści Galerii, Galeria Kamila Regent Contemporain, Bruksela (Belgia);
1991 – „Tendencja’90” – krytyka a sztuka, Sympozjum i wystawa w Bałtyckiej Galerii Sztuki w Ustce, BWA Słupsk;
1991 – LINEART, Targi Sztuki, Gandawa (Belgia);
1992 – Stypendyści Atelierhaus Worpswede, Galeria Alte Rathaus, Worpswede (Niemcy);
1992 – LINEART, Targi Sztuki, Gandawa (Belgia);
1992 – „Między światem a tajemnicą”, Dom Pięciu Nowych Krajów, Bruksela (Belgia);
1993 – „Wewnątrz-Zewnątrz”, Politechnika Gdańska;
1993 – „Bielska Jesień”, BWA Bielsko-Biała, Szczecin, Wałbrzych, Bydgoszcz;
1994 – „Siedem ostatnich słów Chrystusa”, Fundacja Pro Arte Sacra, Gdańsk;
1994 – „Biblia we współczesnym malarstwie polskim”, Muzeum Narodowe, Pałac Opatów w Oliwie;
1994 – ” Dialogi form „, Galeria Arche, Gdańsk.
1995 – „Bielska Jesień”, Bielsko-Biała, Olsztyn, Słupsk;
1995 – LINEART, Targi Sztuki, Gandawa (Belgia);
1996 – „chambre de sĂŠjour avec vue…”, prezentacja w Grenoble, ( Francja)
1996 – „50 lat PWSSP”, Wielka Zbrojownia, Gdańsk;
1996 – „Aneks x 5” – Galeria Kameralna, BWA Słupsk
1996 – XVI Festiwal Polskiego Malarstwa Współczesnego – Zamek Książąt Pomorskich – Szczecin;
1996 – 33 + 3, Muzeum Narodowe,Pałac Opatów w Oliwie;
1996 – Obraz 96, Stara Kordegarda, Warszawa;
1996 – Targi Sztuki w Turynie,
1997 – Obraz 96, Wystawa Sztuki Polskiej, Tokio, Japonia,
-„Granice obrazu” – malarstwo w Polsce lat 90, Zamek Ujazdowski, Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie,
– Warszawski Miesiąc Malarstwa, Galeria na Mazowieckiej ZPAP, Warszawa;
– „Artyści Galerii Koło”, Galeria „Koło”, Gdańsk;
” Pro Baltica’97”, Muzeum Narodowe, Toruń ;
– „FĂĽnf Positionen im Kontexst”, Stadtische Galerie im Buntentor, Bremen
(Niemcy)
1998 – „Od koncepcji do obrazu”, Galeria „Koło”, Gdańsk
-„Kunst – Wirkt – Raum”, Recklinghausen, Niemcy
1999
– „Polska Abstrakcja Geometryczna II”, Galeria Awangarda, BWA Wrocław
– „Spektrum”, Museum Ostdeutsche Galerie, Regensburg, Niemcy
– „The same = not the same”, the Gasworks Gallery, London
– „Spektrum”, wystawa i sympozjum, Muzeum Narodowe, Pałac Opatów Gdańsk-Oliwa
– „Artyści Galerii Koło”, Galeria Prowincjonalna, Słubice
– Wystawa malarstwa, Bałtycka Galeria Sztuki, BWA Ustka
-„Bielska Jesień' 99” – Galeria BWA, Bielsko-Biała
2000
– „Bielska Jesień’99”
– Galeria Kameralna, BWA Słupsk; Galeria „Wieża CiŚnień”, Konin; Galeria BWA Bydgoszcz; Galeria BWA Zielona Góra.
– „12 obrazów”, wystawa malarstwa, galeria „Koło”, Gdańsk;
– ” Vier Polnische Junge Kinstler”, Atelierhaus Friesenstrasse, Bremen;
– ” Forum galerii i innych miejsc”, CSW ¸Łaźnia, Gdańsk.
2001
– „Trzy kolory”, PGS Sopot
– „Polska Sztuka Współczesna”, Alten Havenspeicherr, Bremen-Vegesak, Niemcy
– „European Perspectives”, The International Art Fair, Innsbruck, Austria
NAGRODY I STYPENDIA:
1988 – roczne stypendium Ministerstwa Kultury i Sztuki
1990 – roczne stypendium Ministerstwa Kultury i Sztuki
1992/93 – stypendium DAAD oraz Rządu Dolnej Saksoni w Atelierhaus Worpswede
1993 – wyróżnienie w Ogólnopolskim Konkursie Malarskim „Bielska Jesień”, Bielsko-Biała
1996 – Nagroda Prezydenta Miasta Szczecina im. Ziemowita Szumanana XVI Festiwalu Polskiego Malarstwa Współczesnego w Szczecinie
2000 – stypendium Pollock Krasner Foundation, Nowy Jork