WSPÓŁCZESNY WYMIAR TYSIĄCLETNIEJ LEGENDY

Tomek Kawiak stał się znany w Europie poprzez zainteresowanie jakie okazał dżinsom, które nastąpiły po cegłach w analitycznym i krytycznym wyobrażeniu rzeźbiarza. W ten sposób Tomek Kawiak przeszedł w 1978 roku od cegły w kieszeni do kieszeni dżinsów.

Tak jak często miałem okazję go zdefiniować, Tomek Kawiak jest artystą, który potrafił wyciągnąć najlepszą korzyść z operacyjnej metafory:

Włożyć rękę do kieszeni”. Intencyjne oświadczenie: Przestrzeń moich kieszeni rozciąga się w nieskończoność stało się programem.

Odlane w brązie, dżinsy o kieszeniach wypchanych różnego rodzaju przedmiotami, określają całą teorię sylwetek-portretów ludzkiej postaci. Bez biustu i głowy, te dżinsy o naturalnych wymiarach, odlane w brązie, przedstawiają tożsamość osób, wypowiedzianą w zawartości ich kieszeni.
Spodnie tworzą człowieka i język Tomka Kawiaka odmienia się w bierniku relacji: część wzięta za całość.
Ta humanistyczna wizja dżinsów w końcu przewyższyła wyobraźnię twórczą artysty. Dżinsy-postacie Kawiaka opuściły ewolucyjny czas historii ażeby wejść w stałą teraźniejszość legendy, to znaczy powszechnych mitologii. Cóż więc dziwnego, że Kawiak jako archeolog przyszłości myślał o stawnych wojownikach z miejsca wykopalisk w Xi’an w Chinach? Dżinsy ze zindustrializowanego Zachodu epoki pop XX wieku wymieniły się w naturalny sposób na zbroje wojowników z Xi’an.

Figury z wypalanej gliny są wytwarzane na miejscu w Xi’an przez chińskich ceramików z formy pierwotnej Tomka Kawiaka, Dżinsy w ruchu”. Te figury są przeznaczone do zakopania w miejscu ich archeologicznych przodków. Akcja Długa droga zapisuje się w tradycji, odnoszącej się do Chin dnia wczorajszego i dzisiejszego. Wielka przygoda historyczna przywódcy Mao przeniesiona jest w mitologię codzienną Zachodu w swojej wersji pop. Projekt Tomka Kawiaka wyraża doskonały synkretyzm Wschód/Zachód. Figury zostaną pokryte emalią ceramiczną na niebieski kolor dżinsów, podobny do koloru niebieskich uniformów maoistowskich, oraz do niebieskiego koloru patyny rzeźb Yang Ling (dynastia Han) niedawno odkrytych w regionie Xi’an.

Niebieski kolor figur z Yang Ling zaniknął po ich odkryciu: długa droga niebieskich dżinsów Tomka daje natychmiastową odpowiedź na tę cudowną niematerialność archeologiczną. Tomek Kawiak wszystko powiedział w symetrycznym opracowaniu swojego projektu. Jego równoległa legenda wystarczy całkowicie jej samej, zarówno z punktu widzenia mentalnego jak i sentymentalnego.
Cala reszta jest już tylko sprawą komunikacji, pod znakiem stałej teraźniejszości legendy. Legenda z Xi’an przybiera od tej pory oblicze współczesności nowego tysiąclecia.

Pierre Restany
Paryż, 14 lutego 1998
Tłumaczyła Teresa Bachanek-Zienkiewicz

GALERIA MIEJSKA ARSENAŁ Cegła i dżinsy” Tomka Kawiaka

Tomek Kawiak od lat szukał jednorodnego, pojedynczego symbolu, wokół którego mógłby zorganizować całość swojej produkcji artystycznej. l znalazł go. To dżinsy.
W twórczości Kawiaka pokutują pomysły i formy plastyczne zaczerpnięte z tendencji sztuki lat 60., zwłaszcza pop-artu i jego francuskiej odmiany, Nowego Realizmu. Wykonane w kosztownym materiale rzeźby dżinsów to niby-symbole artystycznego posłannictwa Kawiaka. W istocie zdają się jednak mutacjami pomysłów innych artystów, choćby Cezara, związanego z Nowym Realizmem, u którego zresztą Kawiak terminował. Cezar wpasował się w świat nowoczesnej sztuki swoimi kompresjami”
-rzeźbami ze sprasowanych wraków samochodów – i realizował ten pomysł przez lat kilkadziesiąt. Kawiak, który jako młody artysta wyjechał do Francji, odnalazł dla siebie leitmotiv w postaci dżinsowych spodni. Dżinsy są zapewne jednym z symboli pop-kultury. Powstaje tylko pytanie, na ile nośny dla sztuki jest to symbol, a na ile po prostu znak towarowy czyjejś twórczości.
Facet od dżinsów

W latach 70. Kawiak w ramach pomysłu nazwanego sztuką wymiany (Troc-art”) rozdawał przechodniom na ulicach Paryża plastikowe bagietki z wydzielinami własnego organizmu. Później wyrabiał cegły z brązu, które wymieniał z wodzami indiańskich plemion, umieszczał pod piramidą Cheopsa albo w Wielkim Murze Chińskim. W latach 80. zaczął wykuwać w blokach marmuru czy leż odlewać w brązie parometrowej niekiedy wysokości rzeźby przedstawiające z weryzmem oddane części dżinsowej garderoby.

Kawiak wykorzystuje dżinsy w najróżniejszych technikach i kontekstach. Może to być na przykład ekspresyjne malarstwo, którego tematem są oddane w dużych zbliżeniach fragmenty spodni z charakterystycznym dla dżinsowej materii ukośnym duktem włókien.
Kawiak wykonuje także wielkoformatowe obrazy, łączące w sobie kilka technik: fotomontaż, kolaż, techniki malarskie. W warstwie wizualnej, jak i myślowej to zupełny galimatias. Mamy na przykład obraz, w którego centrum widzimy zdjęcie rodzinne prezydenckiej pary Clintonów wraz z córką. Zdjęcie jest wmontowane w inną fotografię:

Clintonowie u Kawiaka spacerują w otoczeniu słynnych chińskich figur wojowników cesarskiej armii. Figury te ubrał Kawiak w swoje dżinsowe spodnie.
Spodnie pojawiają się także jako kolażowe wklejki z prawdziwego materiału w różnych miejscach pola obrazu. A całość obwiedziona jest obramowaniem ze złotych plakietek z chińskim tekstem.

Z wyobraźni i z Afryki

W swoich pracach rzeźbiarskich Kawiak bywa najciekawszy. Ale też najbardziej skłonny do nachalnych cytatów. W rzeźbie Mickey money” Disneyowska myszka, jeden z symboli pop-artu, wypełza z ogromnych, Kawiakowych spodni ogrodniczków.
W odlanych w brązie Totemach” Kawiak jest oryginalny, daje znać o własnej wyobraźni. Zza pasa i z kieszeni spodni (dżinsowych, oczywiście) wyrastają i pną się ku górze niczym rośliny rozmaite przedmioty: włócznie, kręcone kolumny, na których stoją skrzydlate cherubiny, jakieś narzędzia poprzeplatane z zupełnie abstrakcyjnymi formami. Inne Totemy” wywodzą się ze sztuki afrykańskiej. Tym razem z postumentu, za który służy fragment spodni, wyłaniają się pionowe, prymitywne figurki wojowników lub bogini płodności.

Wielki skok w glinę

Najnowszy projekt polskiego artysty Długi marsz dżinsów – to instalacja złożona z tysiąca glinianych i malowanych rzeźb, przedstawiających kroczące dżinsowe spodnie (w naturalnej skali). W Arsenale można zobaczyć jej szkicową postać – kilkanaście niewielkich figurek rozłożonych na drewnianych skrzyniach. Instalacja po udokumentowaniu zostanie zasypana w okolicach Xi’an w Chinach, w pobliżu wykopanej przez archeologów słynnej armii terakotowych wojowników. Ten -jak powiada Kawiak Dar artysty dla chińskiej przyszłości został zaakceptowany przez chińskie władze i prace nad rzeźbami w naturalnej skali już trwają.
Ów gest artysty adresowany w chińską przyszłość – bez oglądania się na totalitaryzm współczesnej Chińskiej Republiki Ludowej – najbardziej świadczy o nietuzinkowej zaiste pretensjonalności postawy Kawiaka. A właśnie pretensjonalność i pozorne nowatorstwo to charakterystyczne cechy całej jego twórczości. Twórczości, która znajduje bogatych nabywców.
Wystawę Cegła i dżinsy w poznańskim Arsenale można oglądać do 14 lutego. Wcześniej ekspozycja pokazywana była w Sopocie, Łodzi i Krakowie, z Poznania zaś trafi jeszcze do Lublina, rodzinnego miasta artysty.

GERARD RADECKI