Informacje o wystawie
Izabela Gustowska, ur. 1948 w Poznaniu, l. 1967-1972 studia w PWSSP w Poznaniu, obecnie profesor w macierzystej uczelni. Zajmuje się grafiką, malarstwem, instalacją, performance. Od 1979 pracowała nad cyklem Względne cechy podobieństwa, natomiast od 1990 nad cyklem Sny, który zaprezentowała na wystawie w Arsenale.
Tekst z katalogu
…SNY…
Pod koniec 1990 powstaje zielony obiekt – to letni upalny sen Ofelii – zarazem pierwszy z cyklu „Sny”.
Od tej chwili do dnia dzisiejszego jestem uwięziona w snach, SNY to drugie moje życie toczące się poza mną. Nie wiadomo tak naprawdę z jakich inspiracji powstają, skąd bierze się ich intensywność, powtarzalność, kolory i dźwięki. Sny to także nasze opuszczone ciała, porzucone w pościelach i ogrodach w gorące lato, chłód zimy.
To rzeczywistość przemieszana z marzeniami sennymi. Czasem chwila na granicy wieczności. Coraz głębiej wchodzę w sny i tak naprawdę nie wiem dlaczego, chociaż są barwne, w pracach powracają czarno-białe. Dlaczego osaczają mnie dziesiątki śpiących swoje sny dziewczynek, młodych, starszych i bardzo starych kobiet?
Dziesiątki snów śnionych przez wiele osób w tym samym czasie. Postaci otulonych w białe prześcieradła i nagie ciała z letnich nocy, zapisane na czarnych szkłach, zatopione w szklanych taflach. Nieodgadnione – tak jak to wszystko co jeszcze jest przede mną.
Alicja Kępińska, „Izabela Gustowska”
fragment tekstu z katalogu „OBECNOŚĆ III”, Poznań 1992
Sztuka Izabeli Gustowskiej wciąga nas w obszary, w których widmo przewodzi realności. Sztuka ta, zbudowana przede wszystkim z obrazów fotograficznych i video, przez wiele lat oscylowała wokół fascynującego autorkę zjawiska podwójności, wyrażanego poprzez doświadczenie bliźniactwa. W fotografiach, często podszytych malarstwem, postać autorki na skutek rozmaitych technicznych „przesunięć” doznawała podwojenia, stawała się sobą i jednocześnie swym alter-ego, swą własną bliźniaczą osobowością. Z czasem z tej dwójcy wyłoniła się postać pojedyncza, tak jakby druga „ona” zamieszkała w pierwszej. Cały czas jednak odnosimy wrażenie, że na naszych oczach nakładają się na siebie dwie przezroczystości, a uwięziona między nimi realność nie pozwala się dotknąć. Rozwijany przez Gustowska obecnie cykl „Sny” jest właśnie opowieścią o fantomie, o widmie, które przenika rzeczywistość.
„Sny” – to zainstalowane sytuacje, w których każdy ze „snów” znajduje przedłużenie w sąsiedniej strefie – obiekcie. Rzeczywistość tych obiektów (fotografie śpiącej dziewczyny, światło neonu, szaro-czarne kwadraty luster zatopione w szkle) miesza się z rzeczywistością nieodgadnioną, światło prętów neonowych, które wyrasta ze śpiących postaci, odbija się o najbliższą krawędź i pada na lustrzaną taflę, tworząc obszar blasków i lśnienia, aurę, w której różne poziomy realności tracą swoje kontury.
W instalacjach swych używa Gustowska także monitora video. Obraz filmowy „wnika” w Jakiś sposób we wnętrze obiektu. Jak w przypadku gdy śpiąca postać leży na lustrze, w którym odbija się obraz monitora. W utworach tych żyje nadal motyw bliźniactwa; ta podwójność Jednak, która dawniej personifikowała się w osobie autorki, zostaje porzucona, aby objawić się inaczej – w subtelnej grze pomiędzy rzeczywistością a nierzeczywistością: świat uwięziony w realności wypromieniowuje drugą warstwą. w której krzyżują się sny wielu ludzi. W przestrzeni tej gry powstają także inne utwory, jak ściana złożona z czarnych płyt szklanych z trawionym na nich rysunkiem śpiących głów kobiet – praca napomykająca o bliskości snu i śmierci. W innym wypadku sen zostaje „uwolniony” z kręgu postaci za pomocą wychodzących z nich promieni światła, zderzających się z innymi promieniami, tworzącymi siatkę poza czasem i ponad nami wszystkimi. Używane przez artystkę techniki fotografii i video nadają jej pracom coś z charakteru tych mediów: coś nieuchwytnego, przemykającego się, widmowego. W ten sposób Gustowska dokonuje, niejako mimochodem, swoistej dekonstrukcji mediów, ujawniając ich prawdziwy, derealizujący charakter. Ukazuje się nam względność realności pochwytywanej kamerą i jej przemiana w światło. W filmie video „Sen” artystka przechodzi jak przezroczysty cień przez wnętrza pałacu Poznańskich w Łodzi, zatrzymując się i podwajając w lustrzanych taflach pałacu w gładkich blatach stołów, zwierciadłach i lśniących obiektach. Oko waha się w ustaleniu realności postaci, zaczarowane zostaje nadto fantastyką splendorów wnętrz pałacowych. Realnością „prawdziwą” jest tutaj bowiem światło i powietrze, przez które ono podróżuje, wymierzając obszar czasu i przestrzeni; wszystko inne zamienia się w sen.
Recenzja
Marek K. WASILEWSKI Gazeta Wyborcza 22.01.1994
Obiekty, grafiki i prace wideo – to efekty ostatnich kilku lat procy Izabeli Gustowskiej. Możemy je oglądać od wczoraj w poznańskim „Arsenale”. Wystawa nosi tytuł „Sny”.
Pierwszy obiekt z cyklu „Sny” – letni, upalny sen Ofelii – powstał pod koniec 1990 roku. „Od tej chwili do dnia dzisiejszego jestem uwięziona w snach” – pisała artystka. „Sny to drugie moje życie toczące się poza mną. Nie wiadomo tak naprawdę, z jakich inspiracji powstają, skąd bierze się ich intensywność, powtarzalność, kolory i dźwięki. Sny to także nasze opuszczone ciała porzucone w pościelach i ogrodach w gorące lato, chłód zimy. To rzeczywistość przemieszana z marzeniami sennymi. Czasem chwila na granicy wieczności. Coraz głębiej wchodzę w sen i tak naprawdę nie wiem dlaczego. Chociaż są barwne, w pracach powracają czarno-białe. Dlaczego osaczają mnie dziesiątki śniących swoje sny dziewczynek, młodych i starszych, i bardzo starych kobiet? Dziesiątki snów śnionych przez wiele osób w tym samym czasie. Postaci otulone w białe prześcieradła i nagie ciała z letnich nocy, zapisane na czarnych szkłach, zatopione w szklanych taflach. Nieodgadnione jak wszystko, co jeszcze przede mną”.
Głównym motywem twórczości Izabeli Gustowskiej jest gra z obrazami rzeczywistości. Jej sztuka wciąga nas w tajemnicze i nierealne sytuacje. Fascynujące autorkę od łat zjawisko snu staje się pretekstem dla pewnej wieloznaczności opowieści o świecie. Świat ten, według artystki, naznaczony jest przezroczystością rzeczywistości realnej i widmowej.
Śpiące głowy kobiet uwięzione w ciężkich metalowych kadłubach sugerują naturalną bliskość snu i śmierci. Używane przez artystkę techniki fotografii i wideo wyzwalają formy z więzów ich materialności.
W filmie wideo zatytułowanym „Sen” autorka spaceruje po pięknych, fantastycznie zagadkowych wnętrzach pałacu Poznańskich w Łodzi. Trudno jest tu ustalić, gdzie przebiega granica między snem a jawą, kiedy ulegamy złudzeniu, grze świateł, lustrzanych odbić i cieni – a kiedy patrzymy na te postacie takie, jakimi są w rzeczywistości. Realnością prawdziwą, jak zauważa Alicja Kępińska, jest tutaj światło i powietrze, przez które ono podróżuje, wymierzając obszar czasu i przestrzeni. Wszystko inne zamienia się w sen.
Od 1979 roku Gustowska prowadzi autorską Galerię ON. Jest też organizatorem interesujących wystaw i prezentacji, np. „Sztuka Kobiet”, „Obecność II” i „Obecność III” – ta ostatnia odbyta się w Poznaniu w maju 1992 r., obejmując swoim zasięgiem Muzeum Etnograficzne, BWA i Galerię ON.
Sama artystka działa w tym czasie w obszarze grafiki, malarstwa, instalacji, performance i sztuki wideo. Najważniejszym jak dotąd cyklem artystki są prace zatytułowane „Względne Cechy Podobieństwa”. Cykl ten zrodził się z fascynacji kaprysem natury jakim jest istnienie bliźniaczych par. Wątek podwójności istnienia rozwinął się w kolejnych obiektach w poszukiwanie symbolicznych motywów świadomości i nieświadomości, jasności i ciemności, snu i jawy.
Recenzja
OLGIERD BŁAŻEWICZ, Głos Wielkopolski 24.01.1994
Dziwne sny I. Gustowskiej
Wystawy znaczących w sztuce artystów zazwyczaj poprzedzają w poznańskim Arsenale konferencje prasowe z ich udziałem, i tak też było w piątek przed otwarciem indywidualnej wystawy prac Izabeli Gustowskiej z cyklu Sny. Artystka to wielce znana i wysoko notowana. Jest profesorem poznańskiej PWSSP. To ona reprezentowała przed kilku laty polską sztuką na Biennale w Wenecji.
Konferencja była niebanalna. Artystka pojawiła się na moment tylko, na temat swoich prac absolutnie nie chciała nic powiedzieć i znikła. A dziennikarze w Kresowej obradowali i degustowali z Jerzym Garniewiczem świetne dania przedwojennej polskiej kuchni kresowej. Mariusz Rosiak przedstawił też plan wystaw. Najciekawiej zapowiadają się w lutym Rekwizytornia, niezapomnianego Tadeusza Brzozowskiego, w marcu wystawa malarstwa Łukasza Korolkiewicza, w kwietniu pośmiertna malarstwa Edmunda Łubowskiego. A gdyśmy tak nad sztuką radzili, na ekspozycję wciąż donoszono wiadra z wodą i telewizory Bo jak się to już za kilka godzin okazało i woda była tutaj potrzebna i telewizor do wody …
Wystawa Izabeli Gustowskiej zatytułowana została Sny. W snach bowiem jak stwierdza artystka w przedmowie do katalogu wystawy została ona uwięziona. Sny to drugie moje życie toczące się poza mną. I wystawa pomyślana została jako projekcja tych snów. Kiedy widz wchodzi, ma przed sobą zaciemnioną przestrzeń, a w niej bogactwo ukazujących się mu na ekranach 12 telewizorów, na kolorowych slajdach i żałobnych poduszkach zmultiplikowanych obrazów. Wszystko jest tu na poły realne, na poły sztuczne. Wzięte w jakiś nawias. Zakamuflowane i zmitologizowane. W te najbardziej bezosobowe i techniczne media wpisane zostały nastroje i odczucia najbardziej intymne. Widz w ciemnościach porusza się zaintrygowany, ale i trochę też zdezorientowany. Oglądając tę wystawę przede wszystkim rzuca się w oczy programowy rozziew między formą i wpisaną w nią poezją. I to co jest tutaj najciekawsze te jej poduszki senne giną przez to w całym zgiełku i natłoku.
