piątek, 24 marca otwarte 12 — 19
Galeria Miejska Arsenał

ul. Szyperska 2/6-8, 61-754 Poznań
T. +48 61 852 95 02
E. arsenal@arsenal.art.pl

Godziny otwarcia:

Poniedziałek: nieczynne
Wtorek – Sobota: 12 — 19
Niedziela: 12 — 16

Józef Szajna


Informacje o wystawie

Józef Szajna, ur. 1992 w Rzeszowie, w czasie II wojny członek ruchu oporu i więzień obozów koncentracyjnych w Oświęcimiu i Buchenwaldzie. Studiował w krakowskiej ASP, dyplom z grafiki otrzymując w 1952, zaś dyplom ze scenografii w 1953. W l. 1954-65 był pracownikiem naukowo-dydaktycznym ASP w Krakowie, w 1972 r. został profesorem warszawskiej ASP. W l.50. i 60. zajmował się scenografią, pracował też jako dyrektor i kierownik artystyczny Teatru Ludowego w Nowej Hucie. W l. 1971-82 związany z Teatrem Klasycznym w Warszawie, który przekształcił w Centrum Sztuki Teatr-Galerię. Na wystawie prezentowane są wszystkie dziedziny działalności artystycznej Szajny jako malarza, grafika, scenografa, reżysera i teoretyka teatru.


Teatr niezwykły Józefa Szajny – recenzja Zdzisława Beryta

Gazeta Poznańska 17/07/1992

Józef Szajna artysta, malarz, grafik, scenograf, rezyser, autor scenariuszy, teoretyk teatru. Człowiek renesansowy. Nagradzany na licznych międzynarodowych wystawach plastycznych i festiwalach teatralnych. Nagrody i medale w Pradze, Warszawie, Monachium a ponadto wyróżnienia w Sao Paulo (Brazylia) i Wenecji, gdzie w 1990 jako jedyny Polak reprezentował nasz kraj. Miał 50 wystaw indywidualnych w Europie, Izraelu, Meksyku, gdzie obok USA wystawił swe autorskie spektakle teatralne Replika i Dante.

Podaję, zresztą w maksymalnie skondensowanym, niekompletnym skrócie najważniejsze szczegóły z jego artystycznej biografii. Bo Józef Szajna w Poznaniu znany jest jedynie z relacji z drugiej ręki. Nigdy nie gościł tu 7. żadnym ze swoich głośnych spektakli, nigdy nie wystawiał. Dlatego trwająca w Galerii Biura Wystaw Artystycznych Arsenał na poznańskim Starym Rynku prezentacja, jako pierwsza, warta jest szczególnej uwagi.

Swoje artystyczne credo Józef Szajna sformułował tak oto: Życie zmieniam w obraz – sztuka jest uzmysłowieniem tego, co w nas samych wymaga wyzwolenia. Jest też samoobroną przed bezbronnym poddaniem się.

Sądzę, że myśl zawarta zwłaszcza w drugim zdaniu zrodziła się u artysty pod wpływem jego biografii: jako członek ruchu oporu był więźniem obozów koncentracyjnych w Oświęcimiu i Buchenwaldzie. Auschwitz to był mój pierwszy uniwersytet życia – powiedział na spotkaniu z dziennikarzami. I z refleksji poobozowych zrodziła się głośna Replika, rzecz o agonii naszego czasu i o optymizmie. Chociaż, dodał Szajna z niejaką przekorą, Beckett nie był w obozie, a Dante w piekle…
Potem powiedział jeszcze znaczące zdanie: Sztuka ociera się o zaświaty. Ja mam ułatwione zadanie, bo otarłem się o absolut. Teraz penetruję człowieka.

Jego nieustanna walka ze zniewoleniem, ale także klaustrofobia, to także poobozowe remanenty…
W pierwszej, dolnej sali Arsenału Józef Szajna zgromadził swoje malarstwo, swe grafiki i collage. Sygnalizuje w nich swoje zmagania, obsesje, kompleksy ale także próby wyjścia z zaklętego kręgu przeszłości. Jeżeli przedstawia ludzkie ułomności, zniszczenia to dlatego, że chce oddać prawdę. A ta jest pięknem.

Wchodząc na piętro wnikamy w teatr Szajny. Prezentowane tam instalacje grały w jego sztukach, ale tutaj wiodą jakby nowy, własny żywot dzieła sztuki. Dziwnej, niepokojącej, drażniącej prowokującej. Bo Szajna od początku był nie tylko scenografem (ubierającym czy też rozbierającym aktorów i aktorki), ale najpierw współreżyserem, a potem już samodzielnym, integralnym twórcą swoich spektakli. Plastykę uczynił częścią składową swego teatru, bo teatr to synteza wszystkich sztuk.

Wreszcie w trzeciej, ostatniej sali możemy dowiedzieć się, jakie były owe słynne spektakle Szajny, ze zdjęć od Teatru Ludowego w Nowej Hucie do warszawskiego Teatru Studio, którym kierował do marca 1982 roku.
Bogactwo inwencji i dokonań Józefa Szajny mogłoby obdzielić i to sowicie kilku artystów. Dobrze, że możemy zapoznać się z jego wyborem. Czy są to rzeczy najlepsze? – zapytaliśmy. Może te już klasyczne, najklasyczniejsze, ale także takie, które mi wyszły i takie, które niestety, nie usłyszeliśmy. Nie wybierałem, dlatego sądzę, że są na pewno także rzeczy i dzieła ciekawsze powiedział Józef Szajna na pożegnanie. I melancholijnie dorzucił pytanie: Co zrobić z moją sztuką? Utrwalony na taśmach video spektakl jest tylko ożywioną fotografią, która wszak nigdy nie będzie mogła oddać niepowtarzalnej jego atmosfery, owego napięcia, jakie wytwarza się pomiędzy aktorami a widzami. Rekwizyty stawać się będą obiektami coraz bardziej starzejącej się awangardy. Więc może już tylko obrazy, grafiki, collage pozostaną?

archiwum

Tutaj i wtedy o zmierzchu
Adriana Molenda, Anton Varga
13.01 – 5.03.2023
wernisaż: 13.01.2023, g. 18.00
Atlas Krajobrazów Tektonicznych
Sergey Shabohin
3.02 – 5.03.2023
wernisaż: 3.02.2023, g. 18.00
DRIVE-THRU
Nadia Markiewicz
21.10.2022 – 8.01.2023
wernisaż: 21.10.2022, g. 18.00
Happy Family, poradnia domowa
Karolina Balcer
7.10.2022 – 8.01.2023
wernisaż: 7.10.2022, g. 18.00
Bieguny
Dialogi młodych: INNY – edycja 6.
22.07 – 2.10.2022
wernisaż: 22.07.2022, g. 18.00
Niewidoczne wyspy
Natalia Czarcińska, Dorota Tarnowska-Urbanik
8.07 – 25.09.2022
wernisaż: 8.07.2022, g. 18.00
Ćwiczenia z utraty kontroli
Karolina Breguła oraz goście i gościnie: Yulin Huang, Yi-Jin Huang, Zuo-Xin Tang, Po-I Chen, Print & Carve Dept., Grupa Filmowa Kino Свобода
29.04 – 26.06.2022
wernisaż: 29.04.2022, g. 18.00
Polityki (nie)dostępności
obywatelki z niepełnosprawnościami i osoby sojusznicze
11.02 – 10.04.2022
wernisaż: 11.02.2022, g. 18.00