Powrót pracy Rafała Jakubowicza Arbeitsdisziplin do Galerii Miejskiej Arsenał jest wydarzeniem szczególnym. Pierwsza próba pokazania instalacji miała miejsce w roku 2002. Dyrektor Galerii Miejskiej Arsenał uległ wówczas presji kierownictwa fabryki Volkswagena i ówczesnego prezydenta miasta. Wystawa została odwołana. Ten bezprecedensowy akt cenzury wywołał burzę medialną i ogólnopolską dyskusję na temat polityczności sztuki oraz tego, w jaki sposób może ona być narzędziem krytycznym wobec rzeczywistości społecznej. Pokazanie tej pracy, zakupionej do kolekcji Galerii, wpisuje się zatem w strategię autorefleksyjnej instytucji kultury, która przygląda się krytycznie swojej własnej historii.
Arbeitsdisziplin z 2002 roku jest dotychczas najważniejszą realizacją w dorobku Rafała Jakubowicza. Była pokazywana na wielu wystawach zbiorowych na całym świecie, w tym: w 2015 roku Death Does Not Have the Last Word: The Experience of Auschwitz Today, Zentrum fur verfolgte Kunste/Center for Persecuted Arts in the Art Museum Solingen, Polska – Izrael – Niemcy; Doświadczenie Auschwitz, MOCAK Muzeum Sztuki Współczesnej, Kraków 2012; Dobre Sąsiedztwo? Wątki niemieckie we współczesnej sztuce polskiej/wątki polskie we współczesnej sztuce niemieckiej, Kunstraum Keruzberg/Bethanien/Studio 1, Berlin 2010; Sąsiedzi/Nachbarn. On the Tectonics of History, International Studio & Curatorial Program (ISCP), Nowy Jork 2009; Souvenirs: Repressed Historical and Personal Memory in the Works of Israeli and Polish Artists, The Senate Gallery, George Shrut Visitors’ Center, The Samuel and Milada Ayrton University Center, Ben-Gurion University of the Negev 2008.
W Arbeitsdisziplin kumulują się najważniejsze wątki twórczości Jakubowicza, którymi są odkrywanie i przepisywanie historii, analiza układów sił w przestrzeni społecznej, pamięć o zamazywanej historii Holocaustu. Jest to także niezwykle ważna dla działań artysty problematyka społeczna, pracownicza, antykapitalistyczna, krytyka strategii ekonomicznych wielkich korporacji. Instalacja, opierając się na prostej rejestracji wideo i zapisach fotograficznych, kojarzy nowoczesne zakłady fabryki samochodów z hitlerowskim obozem koncentracyjnym. Skojarzenia te nasuwają się same, gdy widzimy strażnika przechadzającego się wzdłuż ogrodzenia z drutu kolczastego, na tle wysokiej wieży zwieńczonej logotypem firmy. Napisany na staroświeckiej maszynie tytuł: „Dyscyplina pracy” przywołuje znane z bram obozów koncentracyjnych hasło: „Arbeit macht frei”, czyli: praca czyni wolnym. Instalacja Jakubowicza nie tylko zadaje pytania o historyczne uwikłania wielkich niemieckich koncernów w nazistowską machinę zagłady. Kwestionuje także obietnice kapitalizmu. Czy rzeczywiście potrzebujemy dyscypliny pracy? Czy praca nas wyzwoli? Działanie Rafała Jakubowicza ujawniło szereg zależności i stref konfliktów charakterystycznych dla Polski okresu transformacji ustrojowej. Artysta pokazał, gdzie przesuwa się prawdziwe centrum władzy politycznej i ekonomicznej, ujawnił system prywatyzacji i przejęcia kontroli nad przestrzenią społeczną przez pozaspołecznych aktorów. Odsłonił także mechanizmy konformizmu i autocenzury w publicznych instytucjach kultury i władzach samorządowych. Z dzisiejszej perspektywy można także zauważyć, że stworzona przeszło 20 lat temu praca Arbeitsdisziplin ma charakter profetyczny i jest tak samo, a może nawet bardziej aktualna. Jesteśmy świadkami zasadniczych zmian systemu ekonomiczno-społecznego, w którym niegdysiejszą rolę państwa przejmują wielki korporacje, a stojący na ich czele oligarchowie mają coraz większy wpływ na nasze życie i ujawniają ambicje, by kontrolować nie tylko przestrzeń medialną, by dominować w przestrzeni publicznej, ale przede wszystkim decydować o tym, o czym myślimy. Dlatego Arbeitsdisziplin jest dziełem nieustannie aktualnym i niewygodnym. Instalacja Rafała Jakubowicza i dyskusja, którą artysta wywołał, jest integralną częścią historii Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu i będzie stanowić jeden z najważniejszych elementów jej kolekcji, decydując o jej krytycznym, dyskursywnym i polemicznym charakterze.
kurator: Marek Wasilewski
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego. | Kolekcja Galerii Miejskiej Arsenał –rozbudowa zbiorów
