Niepełnosprawność może być tożsamością, którą człowiek przyjmuje, stanem, z którym walczy, przestrzenią, w której znajduje wolność albo pojęciem, które wykorzystuje się do marginalizowania i ucisku. Może być też tymi wszystkimi rzeczami naraz.
Sunaura Taylor
Studia o niepełnosprawności odróżniają „uszkodzenie” (impairment) od „niepełnosprawności” (disability). Uszkodzenie lub uszczerbek dotyczą fizyczności, (nie)możliwości, jakie daje nam ciało, które zamieszkujemy, natomiast niepełnosprawność jest warunkiem społecznym związanym z kulturowym postrzeganiem osób z niepełnosprawnościami oraz ze stopniem dostępności miejsc wspólnych. Pierwsze to kategoria medyczna, drugie – polityczna. To o społeczeństwo, które uniepełnosprawnia, toczą się gorące debaty i aktywistyczne walki. W Polsce najbardziej znamiennym wydarzeniem w historii działań na rzecz godnego życia osób z niepełnosprawnościami pozostaje trwająca 40 dni okupacja budynku Sejmu w 2017 r. Na jej podstawie powstał spektakl Rewolucja, której nie było w wykonaniu aktorów(-ek) Teatru 21.
Sunaura Taylor, autorka wydanej w tym roku po polsku książki "Bydlęce brzemię", rozszerza pojęcie niepełnosprawności i uszkodzenia o kategorię środowiska przyrodniczego. Pisze i mówi o wyzwoleniu ludzi i innych zwierząt spod jarzma ableizmu, który łączy z antropocenem. Używa pojęcia „niepełnosprawne ekologie”, którym określa miejsca zniszczone wydobywczą działalnością człowieka. Ludzie wpływają na środowisko, a ono powoduje choroby u mieszkańców terenów uprzemysłowionych, na przykład poprzez picie skażonej wody. Autorka, za Donną Haraway i Anną Tsing, zamiast opuszczenia zanieczyszczonych terenów i kolonizacji kolejnych planet w Układzie Słonecznym, postuluje „pozostanie z kłopotem”, czyli wzięcie odpowiedzialności za historię kapitalistycznej akumulacji i efekty rasistowskich polityk, których skutki najbardziej odczuwają rdzenni mieszkańcy Ameryk i Globalnego Południa. Jako osoba żyjąca z artrogrypozą, czyli wrodzoną sztywnością stawów, identyfikuje się z „uszkodzonymi krajobrazami”, w których dorastała.
Wystawa "Polityki (nie)dostępności, obywatelki z niepełnosprawnościami i osoby sojusznicze" łączy różne doświadczenia i spojrzenia na kwestię niepełnosprawności. Bierze na warsztat prace już historyczne, takie jak seria zdjęć "Oko za oko" przedstawiciela sztuki krytycznej Artura Żmijewskiego, czy performans Rafała Urbackiego "Mt 9,7 [On wstał i poszedł do domu]", w którym artysta mierzy się ze swoją religijnością.
W ramach wernisażu wystawy aktywistka i tancerka Katarzyna Żeglicka zaprezentuje autobiograficzny performans "Rezonans kontrastu", w którym powraca do wspomnienia związanego z opresją medykalizacji, a niewidzący biegacze razem z Pauliną Pankiewicz odegrają "Operę" skomponowaną z ich oddechów.
Podczas dwóch miesięcy trwania wystawy będzie można się zapoznać z bezpośrednimi doświadczeniami związanymi z niepełnosprawnościami i kategorią dostępności wyrażonymi za pomocą instalacji, filmów, obrazów i warsztatów autorstwa: Karoliny Wiktor, Daniela Kotowski, Joanny Pawlik, Grupy Nowolipie, Pameli Bożek, Kolektywu Nurkowego Bojka oraz Liliany Zeic.
Niepełnosprawność jest kategorią intersekcjonalną, łączącą w sobie różne wykluczenia, którym poddawane są nienormatywne ciała. Tym samym, obok etniczności, płci, klasy oraz gatunku staje się kolejną możliwą kategorią emancypacji. Emancypacja nie jest tu jednak mierzona stopniem samodzielności i autonomią, wręcz przeciwnie, możliwością zawiązywania sojuszy, wsparciem i braniem za siebie nawzajem odpowiedzialności.
Wystawa jest miejscem, w którym spotykają się różne doświadczenia i podejścia do niepełnosprawności, od zdystansowanej ciekawości, poprzez biograficzne i sojusznicze zaangażowanie, do projektu zmiany świata, na którym żyjemy. W późnokapitalistycznej rzeczywistości uniesprawnianie odbywa się na globalną skalę. Eksploatacji i uszkodzeniom podlegają nie tylko ludzkie i zwierzęce ciała, ale również krajobrazy, w których żyjemy i których jesteśmy częścią. Dobrostan osób z niepełnosprawnościami, ale i tych pełnosprawnych jest zatem powiązany z kondycją planety. Jako przeżytnicy na planecie Ziemia musimy nauczyć się żyć z uszkodzeniami wywołanymi przez przemoc kapitalizmu, kolonializmu i gatunkowizmu. To jest spadek, który dostajemy od naszych przodków. Zdolność radzenia sobie z nim jest zależna od usytuowania. "Polityki (nie)dostępności, obywatelki z niepełnosprawnościami i osoby sojusznicze" jest głosem, a właściwie polifonią głosów w dyskusji o tym, czym jest i czym mogłaby się stać kategoria niepełnosprawności oraz jak jej używać, aby doprowadzić do trwałej zmiany nie tylko w sposobie myślenia, ale i funkcjonowania naszych ludzko-nieludzkich społeczności i związanych z nimi instytucji.